Mohammad Javad Mirzabeigi

امام علی(علیه السلام) در خطبه نود و نهم نهج البلاغه از زهد و ترك دنیاپرستى سخن مى‏ گوید و می فرماید: او را بر نعمتهایى كه عطا فرموده ستایش مى‏ كنیم و در كارهاى خود از او استعانت ‏مى‏ جوئیم، از او سلامت در دین مى‏ خواهیم همان گونه كه تندرستى در بدن از او تقاضا داریم. اى بندگان خدا شما را به ترك این دنیائى كه سرانجام شما را رها می سازد توصیه مى‏ كنم‏ گرچه شما ترك آنرا دوست ندارید، دنیایى كه جسمهاى شما را كهنه و فرسوده مى‏ كند با اینكه دوست دارید، همیشه تازه و نو باشید. شما و دنیا به مسافرانى مى‏ مانید كه تازه گام در جاده نهاده‏ اند احساس مى‏ كنند به ‏انتها رسیده‏ اند و تا قصد رسیدن نشانه‏ اى در وسط راه مى‏ كنند گویا به آن رسیده‏ اند. آن چنان دنیا به سرعت مى‏ گذرد كه هنوز گام در آن نگذارده پایان مى‏ یابد. در حالی كه براى‏ رسیدن به مقصد نهایى باید راه زیادى را بپیماید. اما چگونه مى‏ تواند به مقصد برسد كسى كه روز معینى در پیش دارد و از آن تجاوز نخواهد كرد. مرگ به سرعت او را می راند و عوامل مختلف او را به زور و برخلاف میل به‏ جدایى از دنیا وادار مى‏ سازد.

پس در عزت و افتخارات(موهوم) این جهان سر و دست نشكنید و به زینت و نعمتهاى آن فریفته نگردید و از رنج و سختیهاى آن جزع و زارى نكنید، زیرا عزت و افتخارات آن به زودى پایان مى‏ گیرد و زیور و نعمتهایش زایل مى‏ گردد و رنج و سختى‏ آن تمام مى‏ شود و هر خوب و بد در دنیا پایان مى‏ یابد و هر موجود زنده ‏اى به سوى فنا پیش مى‏ رود. آیا براى شما در آثار پیشینیان وسیله عبرت نیست كه شما را از (كردار بد) باز دارد و آیا اگر اندیشه كنید در آثار پدران خود عبرت نخواهید گرفت؟ مگر نمى‏ دانید گذشتگان شما بر نمى‏ گردند و بازماندگان باقى نمى‏ مانند، مگر مردم دنیا را مشاهده نمى‏ كنید كه شبانه روز حالات گوناگونى دارند یكى مى‏ میرد و بر او مى‏ گریند و دیگرى باقى مى‏ ماند و به او تسلیت مى‏ گویند و یكى در بستر بیمارى افتاده‏ دیگرى به عیادت او مى‏ آید و دیگرى در حال جان كندن است. یكى به دنبال دنیا مى‏ دود در حالى كه مرگ به دنبال او در حركت است و یكى در عالم‏ غفلت فرو رفته در حالى كه مرگ و حوادث دنیا او را فراموش نكرده‏ اند! و به همین گونه بازماندگان به دنبال گذشتگان مى‏ روند. به هوش باشید، نابود كننده لذات و بر هم زننده كامیابی ها و قطع كننده آرزوها(یعنى مرگ را) بسیار به خاطر بیاورید در آن هنگام كه تصمیم بر كارهاى زشت دارید و براى اداى حق واجب خدا و نعمتهاى بی شمار و احسان‏هاى بى پایانش از او استعانت جوئید. مولای متقیان امیرمومنان علی(ع) می‌فرماید: «من اکثر من ذکر الموت نجی من خداع الدنیا؛ هر کس فراوان یاد مرگ کند، از حیله‌های دنیا، رهایی می‌یابد». حضرت علی(ع) می‌فرماید: «و من اکثر ذکر الموت رضی من الدنیا بالکفاف: هر که بسیار یاد مرگ کند، به اندازه کفاف، از دنیا راضی است».

یادآوری مرگ، تأثیرگذاری‌های مثبت و سازنده‌ای در زندگی آدمی دارد. به خاطر این آثار روحی و تربیتی، در تعالیم و آموزه‌های دینی نیز بدان تاکید و سفارش‌های فراوانی شده است. یکی از آثار سازنده و تربیتی یاد مرگ، پوشیدن لباس زهد در دنیاست. یاد مرگ، دنیا را در چشم انسان زاهد، خوار و کوچک می‌کند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «یاد مرگ، شهوت‌ها را از بین می‌برد، ریشه‌های فراموشی را یکسره بر می‌کند؛ دل انسان را به وعده‌های الهی محکم می‌کند و روحیه انسان را از سنگدلی به لطافت و رقّت قلب می‌کشاند. نشانه‌های هوس را از بین می‌برد و آتش حرص را خاموش و دنیا را پیش چشمان انسان، کوچک می‌کند»!

این گونه یاد مرگ انسان را از غوطه‌ور شدن در هوس‌ها و لذت‌های دنیوی باز می‌دارد و تحمل سختی‌ها را بر انسان آسان می‌کند. کسی که فراوان به یاد مرگ می‌افتد، به کمترین مال و نعمت دنیا راضی است و دیگر بخل و حرص، در دل او راه نمی‌یابد. او به اندازه نیازش از دنیا بهره می‌گیرد. دنیا و زیبایی‌های آن بسیار فریبنده است و کسی که بتواند با یاد مرگ و قیامت دل خود را روانه سرای دیگر کند، نیرنگ و زرق و برق دنیا، دیگر نمی‌تواند بر او غلبه کند؛ آن چنان که مولای متقیان، امیرمومنان علی(ع) می‌فرماید: «من اکثر من ذکر الموت نجی من خداع الدنیا: هر کس فراوان یاد مرگ کند، از حیله‌های دنیا، رهایی می‌یابد».